Axetylen (bắt nguồn từ từ tiếng Pháp acétylène /asetilɛn/), còn được viết là a-xê-ty-len (tên hệ thống: ethyne) là hợp chất hóa học với công thức C2H2. Nó là một hydrocarbon và là alkin đơn giản nhất. Chất khí không màu này được sử dụng rộng rãi làm nhiên liệu và tổng hợp các hợp chất khác. Nó không ổn định ở dạng tinh khiết và do đó thường được để trong một dung dịch. Acetylen tinh khiết không mùi, nhưng loại phổ biến trên thị trường thường có mùi do tạp chất.
Khi tiếp xúc với nhiệt độ quá cao, áp suất, hoặc sốc cơ khí, hoặc ít hơn khí acetylene tinh khiết có thể trải qua một phản ứng phân hủy và nổ cực mạnh. Ngoài ra, nếu phản ứng này, hoặc một đánh lửa của axetylen xảy ra nó có thể truyền lại vào xi-lanh lưu trữ khiến nó phát nổ ngay lập tức.
Phản ứng đốt cháy: Do cấu tạo hóa học đơn giản của nó tạo nên và liên kết ba nhạy cảm gây nên bỏng axetylen với tốc độ rất nhanh. Mức tiêu hao rất nhanh này có thể đẩy nhanh được tốc độ. Mà tại đó áp suất được tạo ra trong một vụ nổ xa hơn những gì sẽ xảy ra đối với các nhiên liệu khác. Điều này khi đến lượt nó, có thể làm một vụ nổ axetylen càng khốc liệt hơn cả đối với các nhiên liệu khác.
Khí công nghiệp Acetylene được sản xuất từ một số nguyên vật liệu khác nhau. Tùy thuộc vào từng quá trình sử dụng. Sản xuất và xử lý khí này trong các nhà máy khí cần phải dúng kỹ thuật, quy trình và các biện pháp an toàn.
Trước những năm 1950, axetylen chủ yếu được sản xuất bởi sự đốt cháy một phần khí mê-tan. Hoặc xuất hiện như một sản phẩm phụ trong dòng ethylene từ sự nứt của hydrocarbon. Khoảng 400.000 tấn được sản xuất theo phương pháp này vào năm 1983.
Cho đến những năm 1950, khi dầu thay thế than làm nguồn năng lượng chính. Acetylen được sản xuất bằng quá trình thủy phân cacbua canxi theo phản ứng sau
CaC 2 + 2H2O → Ca(OH)2 + C2H 2
Sản xuất cacbua canxi đòi hỏi nhiệt độ cực cao. ~ 2000 ° C, đòi hỏi sử dụng lò hồ quang điện. Tại Hoa Kỳ, quá trình này là một phần quan trọng trong cuộc cách mạng hóa học vào cuối thế kỷ 19.
Tính chất của khí Acetylene chính là không màu và dễ bay hơi. Khí Acetylene sẽ không có mùi nếu thuộc dạng khí Acetylene tinh khiết, tuy nhiên, người mua sẽ thường ngửi được mùi từ các bình khí Acetylene ngoài thị trường vì chúng không được tinh khiết mà có lẫn một số tạp chất.
Thông thường, khí Acetylene không ổn định khi ở dạng tinh thiết nên chính vì điều này mà loại khí công nghiệp Acetylene được để trong dung dịch. Chúng được hóa lỏng hoặc nén hay làm nóng, có khi trộn chung với không khí nên trở nên dễ nổ, vì vậy, quá trình bảo quản cũng như vận chuyển khí Acetylene thường được coi trọng và đều có biện pháp giải quyết riêng.
Trong công nghiệp, người ta thường sử dụng khí Acetylene hóa lỏng để thực hiện nhiều hoạt động sản xuất trong công nghiệp như sau:
– Khí Acetylene sau khi đã được loại bỏ hết tất cả các tạp chất, khi được nung với nhiệt độ cao hoặc rất cao trong các bồn chứa lớn, khí Acetylene sẽ phân hủy và tạo ra Carbon (C) tinh khiết.
– Trong ngành điện tử, muội của Acetylene còn là một nguyên liệu rất phổ biến để làm sơn, mực in; ngoài ra, muội Acetylene còn được dùng để chế biến cao su, chế tạo than hay chế tạo thép cứng, v.v..
– Acetylene còn được dùng trong việc chạy máy phân tích kim loại nặng, tổng hợp hóa học, đốt phân tích cao su hoặc được sử dụng trong các trung tâm nghiên cứu khoa học. Ngoài ra, Acetylene còn là một thành phần để tạo ra polivinylancol.
– Khí Acetylene được sử dụng phổ biến nhất là ở quá trình sản xuất các nguyên liệu thô để cho ra các hóa chấ hữu cơ như 1,4-butanediol, nhựa polyurethane hay polyester. Ngoài ra, Acetylene còn được dùng trong hàn cắt kim loại, chứa trong các loại pin khô và rượu axetylenic hay là một chất để tổng hợp vitamin.
Do bản chất dễ nổ của khí, phải có cách bảo quản duy trì chặt chẽ đối với khi axetylen. Áp lực này được lưu giữ rất thấp khi khí đi qua đường ống dẫn. Độ dài của đường ống là khá ngắn. Trong hoat động sản xuất khí đốt, nhiên liệu axetylen là chỉ vận chuyển xa như một nhà máy lân cận, hoặc trong các doanh nghiệp chế biến hóa lỏng. Có chai dung lượng đặc biệt để lưu trữ axetylen khi nó được sử dụng trong oxy-axetylen và qua kim loại hàn cắt.
Do tính chất không ổn định của axetylene. Nó phải được lưu trữ trong điều kiện thực sự đặc biệt. Điều này được thực hiện bằng cách hòa tan acetylene trong acetone lỏng. Acetone lỏng sau đó được lưu trữ trong các xi lanh chứa áp lực.
Khí công nghiệp Acetylene có tính dễ cháy trong phạm vi rộng. Người dùng nên thật cẩn thận khi sử dụng khí này.
Axetylen không chỉ dành riêng cho một ngành công nghiệp nào. Nó được sử dụng trong sản xuất hóa chất, nhựa polyethene và chiếu sáng. Các ứng dụng của nó với kim loại – bao gồm hàn, cắt và xử lý nhiệt làm cho nó rất thích hợp cho ngành công nghiệp chế tạo. Loại khí không màu này cũng lý tưởng cho việc khoét lỗ lửa, đốt nóng tại chỗ, làm cứng, tạo kết cấu, làm sạch và phun nhiệt nhiều vật liệu.
